Cultura

A su Nord, a su Sud, in su Est e in s’Ovest, ses in s’àrea abitàda cun prus densidade.

 

Sos logos

Sos Gigantes de Mont’e Prama – Museu Tzivicu de Cabras

28 istatuas de òmines, de cussos 16 pùgiles, 6 artzeris, 6 gherreris mannos, sunt a dies de oe su resurtadu istraordinàriu de su traballu cumplessu de recuperu e restàuru de su chi est istadu agatadu in istadu de ucheddos in sa necropoli meravizosa de Mont’e Prama, espressione sa prus manna de sa tzivilidade nuràgica. Sa necropoli s’agatat a sos peales de su montigu omònimu a su tzentru de sa Peninsula de su Sinis in sos oros de s’istaniu de Cabras.

Partende de sa prima iscòberta (1975) e in sas campanias de iscavu sighentes (1975-1979;2014-2017) parte de sas istatuas restàuradas a oe, paris cun modellos de nuraghes e de bètiles sunt in espositzione in su Museu Tzivicu de Cabras e in parte in su Museu Archeòlogicu Natzionale de Casteddu isetende nchi s’ismanniada de su primu potzat los faghere reunire in dd’una sede museale sola.
Ite ischimus de custu cumplessu de isculturas chi si pesàiat serentes sas seporturas de Mont’e Prama? Pro cale motivu in sa necropoli sunt interrados solu òmines giovanes? Ite relazione b’at cun sas istatuas nchi ponent in mustra sa fortza e sa briosidade de sos carenados allenados?
Sa chirca iscientifica in sas interpretatziones de su sitiu cuncordat in su narrere nchi apartenint a s’edade de su ferru (fine de su IX e prima metade de su VIII sec.) sa sola espressione in Sardigna de sa fase prus avantzada de sa tzivilidade nuragica.
Sos Gigantes oe nos retzint in dd’unu logu serradu ma est impossibile a no èssere amaiados de sas figuras issoro e non si podet fagher a mancu chi sa mirada currat addae de su bidru cara a su montigu ue sunt istados agatados.

Sos Gigantes de Mont’e Prama – Museu Tzivicu de Cabras Antica Dimora del Gruccione

Termas de Fordongianus

Est du cumplessu de sas termas naschidas serente sa bidda de “Forum Traianum” (Fordonginus de oe) postas a dae anantis de s’oru de manca de su frùmene Tirsu, isvilupadu subra de duos livellos tra su I e su II sec. p. de C.
In su prus antigu si gosaiat de sas abbas de funtana chi galu oe naschent a una temperadura de 54°, in epoca sighente s’usu razionale de sas abbas beniat fatu pro mediu de unu callentamentu artifitziale e su fraigu de unu percursu pro sa salude, dae su “fritu” a su “callente”. Pro cussu aiant fatu unu “frigidarium” e unu “calidarium”.
Nois nde cussigiamus sa bisita cun s’agiudu de sa cooperativa “Forum Traiani” e, in prus, a pagu tretu de s’àrea archelògica, in su fraigu de s’Otighentos postu a dae anantis de su frùmeme Tirsu, ti proponimus s’esperièntzia de su banniu in sas baltzas in imperdadu postas deretu in sa funtana termale de abbas “ipertermales, salso-bicarbonadas-flouradas- intre sos 41° e 43°. Nois donamus su nchi serbit (acapatoju, pantòfuleddas e careta)

Termas de Fordongianus Antica Dimora del Gruccione

Cumplessu nuragicu de Santa Cristina

Est un’àrea sagrada de ammaiadoria manna, una de sas prus de importu de sa Sardigna, de bisitare leande-si su tempus chi si merèssit pro gosare de sas energias arcàicas chi trasmitit. S’àrea est posta intro de unu olivariu mannu.
Atraessende su fraigu ue sa Cooperativa Archeotur tenet sede e contivigiat s’àrea, s’intrat in su novenariu cristianu chi dae su XIII seculu p. de C. aunit sa cresiedda de Santa Cristina a sos muristenes. Dae innoghe, si lompet a unu brugu nuragicu (1700 sec. p.de C.) cun su nuraghe a turre sola e sas pinnetas de forma perlongadas e a sa manca si intrat in su tretu de su santuàriu ue est postu su tèmpiu a putzu (1200-1000 p. de C.) chi custoit sa bena de sa funtana, esèmpiu mirabile de s’architetura de sos tèmpios dedicados a s’abba in Sardigna.
Est unu logu chi mèressit sa bisita, galanu che pagos, in oras particulares de sa die mescamente in s’istadiale (primu mangianu o a s’iscurigadòrgiu), pro nde poder gosare in soledade o imprende sa bisita ghiada chi s’Archeotur garantit de s’arbeschidòrgiu a s’iscurigadòrgiu.

Cumplessu nuragicu de Santa Cristina Antica Dimora del Gruccione

Nuraghe Losa

Benit cunsideradu una de sas testimòngias de massimu importu de s’edade de su Brunzu (1600-1200 p. de C.) e una de sas esprèssiones prus mannas de s’architetura nuragica.
Pro sa cumpatesa de sos volumenes, sa finesa de sas tecnicas murarias, du disegnu orgànicu de s’impiantu fatu de una muralla trilobàda (pranta triangulare cun tres turres a sas puntas) nchi incàrenat unu mastio inghiriadu dae un ante-murale e dae un’àteru muru. Nuraghe Losa, fraigadu cun imponentes crastos de basaltu, si pesat in d’unu tretu, in sa campeda de Abbasanta, chi est istada logu estèsu de antropizatzione dae tempos antigos.
Sa bisita no est de perdere ca dae issa si nde podent cunsighire emotziones mannas. Sa cooperativaPaleotur”, chi contivigiat su sitiu, garantit sa bisita dae su mangianu (sas 9,00) fintzàs a un’ora prima de s’iscurigadòrgiu e peri s’istiu fintzas a su note.

Nuraghe Losa Antica Dimora del Gruccione

Àrea archeòlogica de Tamuli

Su cumplessu archeòlogicu de Tamuli est de su Brunzu Mediu e Reghènte (1700-1400 p.de C.) a sos peales de su Monte de Sant’Antoni, ue sos montes de su Màrghine s’atopant cun su Montiferru.

A inghiriu de su nuraghe a passaditzu postu subra rocàrgios basalticos argos, sos arrastos de su burgu nuragicu cun sas pinnetas de forma ellìtica e tunda, non su totus bogadas dae sa terra, imbètzes est istraordinària sa testimonia de sa necropoli. Fata de tre tumbas de gigantes (interros colletivos) presentat unu allineamentu de ses bètiles (perdas antropomorfas) chi rapresèntant sas divinidades femininas e maschiles custoientes s’àrea funerària. Issas sunt a s’orìgine de sa vida e a cue sa morte nche torrat.
Est unu tretu sagràdu carrigu de istoria e de energia, assoladu e bentosu, abertu e àmpiu nchi permitit a sa mirada de lòmpere a su mare e de connoschere a su mègius, gratziàs a sas ghias de sa Cooperativa “Esedra” chi custoidet s’àrea e nde permitit sa bisita dae su mangianu a s’iscurigadòrgiu. Amentade-bos de bos portare una felpa fintzas in sos seros de s’istadiale, ca bi podet aer friscura.

Àrea archeòlogica de Tamuli Antica Dimora del Gruccione

Àrea Archeòlogica de Tharros

Est sa tzitade portu fenìtzio- pùnica e romana nchi si isparghet dae sa punta estrèma de sa Peninsula de su Sinis, fundada fortzis a sa concruida de s’VIII sec. p.de C. e dismitida in su XI pro Othoca, Santa Justa de dies de oe, primu nùcleu fundamenta de Aristanis.

Si bi si caminat a intro faghet comprendere nchi tepiat èssere logu de importu dae s’època arcaica ca si bient galu sos arrastos de sos primos signos de presèntzia de sos nuragicos comente pro esemplu sos rèstos de su brugu Su Muru Mannu, de sa presèntzia fenìtzia cun su tophet, de cussa cartàginese cun su “tèmpiu monumentale” issoro e de cussa romana cun sa retza viària e sos fraighos impreados comente termas.
Sa bisita cunduta cun cumpetèntzia apassionada dae sos de sa Cooperativa “Penisola del Sinis” cunsentit de lèghere su passadu sigundu das oras de cumbenièntzia, nchi in s’istiu, durat fintzas a sero. Custu est fantàsticu de veras ca su logu de custas testimonias archeòlogicas est galanu a beru pro sas richesas ambintales e sa passigiada nchi atraessat cara a su mare abertu e de cussu naradu “mortu”, donat connoschèntzias e emòtziones parimighes.

Àrea Archeòlogica de Tharros Antica Dimora del Gruccione